Tak jak Plasmodium falciparum to nazwa jednokomórkowego pasożyta, który jako patogen zakaźny może powodować u ludzi zagrażającą życiu chorobę tropikalną „Malaria tropica”.
Co to jest Plasmodium falciparum?
Plasmodium falciparum należy do rodzaju Plasmodia z grupy Apicomplexa i ma bardzo szeroki cykl życiowy. Patogen różni się znacznie od innych patogenów malarii pod względem właściwości. Dla pasożyta jednokomórkowego ludzie są jedynymi naturalnymi żywicielami.
Plasmodium falciparum jest przenoszony przez samice Culicidae (komary) należące do rodziny Anopheles. Po zakażeniu człowieka patogen malarii najpierw namnaża się w wątrobie, a następnie w krwiobiegu ludzkiego organizmu. Z powodu silnego namnażania się poprzez krew często można wykryć bardzo dużą liczbę pasożytów.
Patogeny malarii przylegają do ścian komórkowych naczyń krwionośnych. Ta właściwość sprawia, że Plasmodium falciparum jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ pasożyt rozwinął specjalne molekularne mechanizmy działania w celu ominięcia układu odpornościowego organizmu.
Występowanie, dystrybucja i właściwości
Patogen malarii tropica Plasmodium falciparum występuje głównie w regionach tropikalnych i na południowej Saharze. Ale pasożyt osiedlił się również w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej, Papui Nowej Gwinei i dorzeczu Amazonki.
Około 40% światowej populacji żyje w regionach o znacznie zwiększonym ryzyku zakażenia. Do XX wieku pasożyt występował również w rejonie Morza Śródziemnego. Na tym obszarze głównie ucierpiały Hiszpania, Włochy i Bałkany. Udowodniono również, że patogen jest również szeroko rozpowszechniony w Ameryce Południowej. Plasmodium falciparum został prawdopodobnie sprowadzony z Afryki do Ameryki Południowej przez atlantycki handel niewolnikami i tam rozprzestrzeniony.
Zasadniczo badacze twierdzą, że pasożyty tego typu mogą być przenoszone tylko w tropikach do wysokości około 1500 metrów, ale już kilkakrotnie udowodniono, że transmisja jest również możliwa na wysokości 2600 - 2800 metrów.
Patogen malarii tropica namnaża się we krwi organizmu człowieka, dlatego parazytemia jest typowym objawem infekcji. W trakcie choroby trofocyty w kształcie pierścienia są najpierw wykrywane w morfologii krwi. W przypadku Plasmodium falciparum są one mniejsze niż w przypadku innych patogenów malarii. Dojrzałe gametocyty można wykryć dopiero długo po zakażeniu. Komórka krwi jest często infekowana kilka razy.
W miarę postępu choroby pasożyty rosną i rozwijają się. Erytrocyty, które mają starsze, duże pierścienie, po barwieniu w laboratorium wykazują masońskie plamy. Późniejsze etapy rozwoju są często widoczne tylko w niewielkich ilościach w rozmazie krwi. W procesie podziału trofozoit staje się później schizontem, który ponownie się powiększa i wypełnia większość czerwonych krwinek. Zaawansowani schizonci krwi zwykle zawierają 16 merozoitów. Niedojrzałe gametocyty rzadko można wykryć we krwi obwodowej.
Plasmodium falciparum charakteryzuje się sierpowatym kształtem dojrzałych gametocytów, które obserwuje się tylko w podrodzaju Laverania u ssaków zakażonych Plasmodia. Makrogametocyty są bardzo cienkie, cytoplazma jest dobrze widoczna po zabarwieniu, a jądro komórkowe jest stosunkowo zwarte.Z drugiej strony mikrogametocyty mają okrągły kształt, cytoplazma nie może być tak wyraźnie zróżnicowana po zabarwieniu, a jądro komórkowe jest większe i mniej zwarte.
Choroby i dolegliwości
Pasożyt Plasmodium falciparum jest przyczyną tropikalnej choroby Malaria tropica. Główną cechą tej choroby jest parazytemia. Parazytemia występuje wtedy, gdy we krwi można wykryć nagromadzenie pasożytów, nawet jeśli nie ma żadnych objawów choroby. Parazytemia jest często bardzo wyraźna i wiąże się z objawami neurologicznymi i powikłaniami.
W przebiegu malarii tropikalnej mogą wystąpić rytmiczne ataki gorączki; jeśli ich nie ma, nie można wykluczyć zakażenia Plasmodium falciparum.
Po ukąszeniu komara wybuch malarii tropica trwa średnio 12 dni. W przypadku profilaktycznego przyjmowania substancji farmaceutycznych czas inkubacji można znacznie wydłużyć.
Charakterystycznym objawem zakażenia patogenem malarii jest gorączka krwotoczna z potami i dreszczami. Jednak ten objaw nie występuje w malarii tropikalnej. Jeśli jednak pojawiają się ataki gorączki, przebieg infekcji należy ocenić jako zły prognostycznie i często powoduje poważne powikłania ze stanami śpiączki. Śpiączka i zaburzenia świadomości z nagle zmieniającymi się stanami świadomości bez znaku są typowymi neurologicznymi objawami malarii tropikalnej. Jednak powikłaniami mogą być powoli zmieniające się zaburzenia świadomości, drgawki, paraliż, a nawet śmierć.
Decydujące znaczenie dla rozpoznania zawsze ma liczba pasożytów we krwi. Dlatego nie można go ustalić na podstawie samych objawów. Niedokrwistość jest również powszechna w wyniku infekcji. Im silniejsza inwazja pasożytów, tym ostrzejsza anemia. Niedokrwistość występuje w przypadku zniszczenia czerwonych krwinek. Ponadto zniszczenie czerwonych krwinek (hemoliza) prowadzi do wzrostu poziomu hemoglobiny we krwi. Nadmiar hemoglobiny jest wydalany przez nerki (hemoglobinuria). Proces ten jest również znany jako „gorączka czarnej wody” i może powodować ostrą niewydolność nerek.
Niewydolność nerek prowadzi do powstania masywnych obrzęków kończyn i tułowia. W rzadkich przypadkach obrzęk może również tworzyć się w płucach. Ponadto rozpad zakażonych czerwonych krwinek może prowadzić do powiększenia śledziony. W przypadku wyraźnego przerostu śledziony może dojść do niewielkiego uszkodzenia tkanki lub nawet całkowitego pęknięcia śledziony.
