Plasmodium jest jednokomórkowym pasożytem bez ścian komórkowych, który może atakować ssaki, ptaki i gady i należy do klasy Apicomplexa (dawniej: Sporozoa). Z około 200 znanych gatunków 4 są istotne dla ludzi jako czynnik wywołujący malarię. Cechą wspólną wszystkich gatunków zarodźców jest to, że przechodzą przez obowiązkową zmianę żywiciela między komarami a kręgowcami, która jednocześnie obejmuje zmianę między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym.
Co to jest plasmodia?
Plasmodium, który nie ma ściany komórkowej, jest jednokomórkowym pasożytem z jądrem komórkowym i dlatego zalicza się go do eukariontów (wcześniej również eukariontów). Nazwa Plasmodium zawdzięcza się temu, że w Plasmodia po podziale obecne są dwa jądra komórkowe, ale cytoplazma tych dwóch komórek nie jest od siebie oddzielona, ale raczej tworzy spójną przestrzeń plazmową.
Z około 200 znanych gatunków Plasmodia, 4 zajmują szczególną pozycję jako patogeny malarii u ludzi. Wszystkie typy plazmodiów podlegają obowiązkowej zamianie żywiciela między komarami a kręgowcami. Zmiana gospodarza obejmuje również zmianę między rozmnażaniem seksualnym a bezpłciowym.
U ludzi, którzy są żywicielami pośrednimi, wektorem malarii jest samica komara Anopheles. Komar Anopheles przenosi patogen w postaci sporozoitów, które znajdują się w jego ślinie. Po stronie komara sporozoity reprezentują końcowe stadium gametocytów, którymi komar uprzednio zakażał się spożytą ludzką krwią.
Cztery typy zarodźców wywołujących malarię u ludzi to Plasmodium falciparum (malaria tropica), Plasmodium vivax (malaria fertiana), Plasmodium ovale (malaria tertiana) i Plasmodium malariae (malaria quartana). Obecnie dyskutuje się, czy Plasmodium knowlesi, który występuje w Azji Południowo-Wschodniej, również należy zaliczyć do patogenów malarii, które są niebezpieczne dla ludzi. Plasmodium knowlesi było wcześniej znane z wywoływania malarii u makaków.
Malaria rozwija objawy grypopodobne z napadami gorączki i, w przypadku malarii tropikalnej, jest ciężka, jeśli nie jest leczona. Poszczególne gatunki zarodźców są w większości specyficzne i „wierne gatunkowi” w odniesieniu do pośredniego nosiciela (komara) i ostatecznego żywiciela (kręgowce).
Występowanie, dystrybucja i właściwości
Z wyjątkiem Antarktydy, plazmodia występuje na wszystkich kontynentach. Występowanie patogenów malarii istotnych dla ludzi jest obecnie ograniczone do obszarów tropikalnych i subtropikalnych. Do XIX wieku plazmodia wywołująca malarię występowała również w krajach południowej Europy i Ameryki Północnej.
W regionach tropikalnych i subtropikalnych roczna śmiertelność wynosi od 1,0 do 1,5 mln. Szacunki dotyczące liczby osób cierpiących na malarię na całym świecie są bardzo zróżnicowane i dlatego wynoszą od 250 do 500 milionów. Plasmodia są przenoszone wyłącznie przez komara Anopheles. Bezpośrednia transmisja z człowieka na człowieka jest praktycznie niemożliwa, ponieważ brakuje seksualnej części cyklu rozwojowego, który ma miejsce u komara. Jednak znanych jest kilka przypadków, w których skażone igły do transfuzji krwi spowodowały bezpośrednie przeniesienie patogenu.
Cykl rozwojowy poszczególnych gatunków zarodźców jest nieco inny, ale zasadniczo przebiega zgodnie z następującym schematem rozwojowym: Komar Anopheles przenosi plazmodia w postaci sporozoitów, które są początkowo wypłukiwane z krwią do wątroby i osadzane w komórkach wątroby. W komórkach wątroby rozwijają się w schizonty w procesie podziału bezpłciowego, który w późniejszym etapie różnicuje się w wiele wciąż diploidalnych merozoitów atakujących erytrocyty (krwinki czerwone) i rozmnażających się tam poprzez dalsze podziały.
Czas, w którym sporozoity osiadły w komórkach wątroby jest zwykle bezobjawowy. Niektóre z diploidalnych merozoitów przekształcają się w haploidalne mikro- i makrogametocyty w wyniku mejozy, które mogą zostać połknięte przez ssącego krew komara Anopheles przez trąbkę. W jelicie komara gametocyty, które zróżnicowały się w kompletne gamety, łączą się, tworząc diploidalną zygotę. W ścianie jelita komara rośnie w oocystę, w której poprzez podziały mitotyczne rośnie do 10 000 zakaźnych, diploidalnych sporozoitów. Po pęknięciu oocysty niektóre sporozoity przedostają się do śliny komara i tworzą nowy rezerwuar infekcji.
Okres inkubacji od zakażenia sporozoitami do wystąpienia malarii wynosi około 7 do 50 dni, w zależności od patogenu i bez profilaktyki malarii.
Choroby i dolegliwości
Z wyjątkiem malarii tropikalnej, w której ataki gorączki występują w nieregularnych odstępach czasu, inne patogeny mają wyraźny rytm. W przypadku malarii quartana są to cztery dni. Po dniu z atakiem gorączki następują dwa dni bez gorączki, zanim gorączka ponownie się pojawi. Regularne ataki gorączki wracają do rozwoju plazmodii w erytrocytach, które prawie jednocześnie zalewają organizm i powodują objawy.
Plasmodium ovale i Plasmodium vivax, które są czynnikami wywołującymi malaria tertiana, mogą tworzyć hipnozoity w stadium wątrobowym, które mogą przetrwać niezauważone i bez objawów przez kilka miesięcy - w pojedynczych przypadkach nawet kilkadziesiąt lat - zanim nastąpi kolejny epizod malarii.
Oprócz profilaktyki chemicznej, która powinna być dostosowana do patogenów dominujących w danym regionie, najlepszą ochroną przed malarią jest ochrona przed samicą komara Anopheles. W nocy moskitiera nad łóżkiem może zapewnić skuteczną ochronę, aw ciągu dnia zaleca się noszenie ubrań z długimi rękawami i długimi nogawkami, które są impregnowane Permithrin lub inną substancją odstraszającą komary. Odkryte części ciała należy spryskać kremami lub sprayami, które również działają odstraszająco na komary.
.jpg)
