Z terminem Odpowiedź ortostatyczna (regulacja ortostatyczna) określa zdolność organizmu do wyrównywania ciśnienia krwi przy przejściu do pozycji wyprostowanej. Efekt ten może wystąpić na przykład, gdy osoba nagle przejdzie z pozycji leżącej do siedzącej lub stojącej.
Co to jest odpowiedź ortostazy?
Ekstremalna zmiana pozycji ciała stanowi niezwykłe wyzwanie dla układu krążenia, ponieważ przepływ powrotny krwi żylnej do serca jest znacznie ograniczony.
Wcześniej żyły nóg rozszerzają się zauważalnie z powodu wzrostu ciśnienia hydrostatycznego. Z powodu nagłych zmian ciśnienia może tam zgromadzić się około pół litra krwi. Odpowiedź ortostatyczna może to skompensować.
Funkcja i zadanie
Aby utrzymać stabilne krążenie prawie w każdej pozycji ciała i zrównoważyć je po zmianie pozycji, w tym samym czasie zachodzi wiele procesów organizmu. Na przykład objętość wyrzutowa serca zmniejsza się znacznie, w drastycznych przypadkach o 40 procent. To z kolei prowadzi do przyspieszenia tętna o około 30 procent. W ten sposób zostaje osiągnięty stan załamania.
Nawet w mniej poważnych przypadkach następuje bardzo szybki spadek ciśnienia krwi. Opada bezpośrednio w wyniku nagłej zmiany pozycji z leżenia na siedzącą lub stojącą, a także pośrednio z powodu zmniejszenia rzutu serca.
Ta sytuacja jest kompensowana za pomocą tak zwanego odruchu presoreceptorowego (znanego również jako odruch baroreceptorowy). To stymuluje współczulny układ nerwowy autonomicznego układu nerwowego. Receptory w żyłach nóg zwiększają napięcie współczulne, dlatego ponownie zwiększa się powrót żylny do serca. Oznacza to, że spadek ciśnienia krwi można również szybko skompensować. Jest to wspierane przez chwilowe niewielkie zmniejszenie przepływu krwi przez nerki.
Choroby i dolegliwości
Jeśli reakcja ortostazy nie działa, mówi się o rozregulowaniu ortostatycznym. Osoby dotknięte tym zjawiskiem mogą nawet stracić przytomność na krótki czas w ciężkich przypadkach, gdy szybko przejdą do pozycji pionowej z pozycji leżącej.
Stan ten wynika z niedostatecznego dopływu krwi, a tym samym tlenu do mózgu. Konsekwencją może być upadek ortostatyczny - natychmiastowe przewrócenie.
Równocześnie jednak problem zostaje rozwiązany, gdyż w stanie leżącym warunki krążenia szybko same się ponownie ustabilizują. Upośledzony mechanizm ortostazy może mieć mniej poważne konsekwencje, takie jak dzwonienie w uszach i zawroty głowy.
Osoby z przewlekle niskim ciśnieniem krwi często cierpią z powodu całkowitego braku reakcji ortostatycznej. Dotyczy to głównie młodych, szczupłych kobiet i nastolatków, którzy znajdują się w określonych fazach wzrostu. Jedną z przyczyn tego niedoboru może być nieprawidłowo działająca pompa żylna, co może prowadzić do zatapiania większej ilości krwi w nogach.
Każdy, kto ma taką skłonność do nieprawidłowych reakcji ortostatycznych, może początkowo pomóc sobie bardzo prostymi środkami. Przede wszystkim powolne, nie pochopne prostowanie się do pionu prowadzi do poprawy. Często pomaga mocniejsza kawa i dostateczny dopływ świeżego, zimnego powietrza.
Niewłaściwa regulacja ortostatyczna może być również odczuwalna w wyniku zbyt długiego opalania się, utajonego zmęczenia, długiego odpoczynku w łóżku lub palenia papierosa po dłuższej abstynencji. Często towarzyszy temu uczucie pustki w głowie, silne kołatanie serca, „gwiazdy” przed oczami i lekkie drżenie. Te mniej lub bardziej nieszkodliwe objawy mogą czasami wystąpić u całkowicie zdrowych ludzi.
Jeśli zła reakcja pojawia się bardzo często lub nawet stale, to jest to hipotonia ortostatyczna, czyli chroniczny spadek ciśnienia krwi podczas prostowania ciała. Ta choroba często występuje wraz z wiekiem. U osób powyżej 65 roku życia występuje w prawie 30 procentach przypadków. Jednak tylko co dziewiąta osoba dotknięta chorobą zgłasza typowe objawy.
Zgodnie z określonymi pomiarami hipotensję ortostatyczną można założyć, jeśli ciśnienie skurczowe spadnie o co najmniej 20 mm Hg, a rozkurczowe o co najmniej 10 mm Hg w ciągu minuty.
Jednak taki spadek ciśnienia krwi może prowadzić do znacznego ryzyka zgonu, na przykład u pacjentów z chorobami układu krążenia, którzy mogli już mieć zawał serca.
Osoby starsze, które cierpią na niedociśnienie (spadek ciśnienia krwi) są również wyjątkowo podatne na udar. Ponadto zwiększa się u nich ryzyko demencji. Osoby w podeszłym wieku są również podatne na podobny obraz kliniczny hipotonii poposiłkowej. Wraz z nimi awarie mają miejsce na tle podwyższonego ciśnienia krwi. W takim przypadku zwiotczenie krwi w nogach nie musi być przyczyną dolegliwości, ale często pojawiają się one w trakcie trawienia po dużym posiłku.
Ta specjalna forma jest nie mniej niebezpieczna dla osób starszych. Ostry spadek ciśnienia krwi około dwóch godzin po posiłku często dotyka osoby z chorobą Parkinsona lub cukrzycą. Leki, które przyjmują, często znacznie zwiększają nieprzyjemne skutki niedociśnienia poposiłkowego.
Powolne unoszenie się i duża ostrożność przy zbyt szybkim ruchu są szczególnie wskazane dla tych osób. Jest to szczególnie ważne, gdy wstajesz rano. Wskazane jest, aby trochę dłużej usiąść na skraju łóżka i wstawać dopiero później. Wstawanie z toalety również lepiej wykonywać powoli, zwłaszcza w nocy.
Pomocne są również małe jednostki treningowe, takie jak wielokrotne naprzemienne podnoszenie stóp przed wyprostowaniem całego ciała. W miarę możliwości należy unikać długiego, nieruchomego stania i długotrwałego narażenia na ekstremalne ciepło. Ważne jest, aby codziennie pić wystarczająco dużo, zwłaszcza podczas posiłków. Przynajmniej na godzinę przed pójściem spać należy ograniczyć lub przerwać przyjmowanie płynów, aby uniknąć częstych nocnych wizyt w toalecie.
